W wyroku z dnia 4 września 2014 r.  Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej rozstrzygnął sprawę C-114/12 Komisja Europejska przeciwko Rada Unii Europejskiej (EU:C:2014:2151), której istotę stanowiła odpowiedzieć na pytanie  o kompetencje do prowadzenia negocjacji dotyczących Konwencji Rady Europy o ochronie praw organizacji nadawczych. Trybunał Sprawiedliwości nie miał wątpliwości, iż Unia posiada wyłączną kompetencję do zawarcia powyższej umowy międzynarodowej oraz prowadzenia rozmów w jej przedmiocie.

Powyższe rozstrzygnięcie jest szczególnie interesujące w świetle dotychczasowego dorobku orzeczniczego, w tym wyroku C-414/11 Daiichi Sankyo Co. Ltd, Sanofi-Aventis Deutschland GmbH przeciwko DEMO Anonymos Viomichaniki kai Emporiki Etairia Farmakon ( EU:C:2013:520). Stanowi kolejne potwierdzenie niezwykle szerokiej kompetencji Unii Europejskiej w relacjach zewnętrznych. Przybierają na sile głosy dot. obaw o to, iż możliwa niejasność leglislacyjna kolejnych umów międzynarodowych, wzmożona aktywność w ich zawieraniu, w połączeniu z coraz częściej wykorzystywaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wykładnią dynamiczną, może tworzyć ramy bardzo niestabilnego systemu ochrony własności intelektualnej. To może mieć z kolei znaczny wpływ na gospodarkę całej Unii Europejskiej, zwłaszcza w kontekście aktualnych wyzwań (np. związanych z wystąpieniem Wielkiej Brytanii).

W toku postępowania w sprawie C-114/12 ujawniono wiele zarzutów proceduralnych – w tym miejscu warto jednak zwrócić szczególną uwagę na zarzut naruszenia art. 3 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dalej jako: TFUE).

Zgodnie przywołanym artykułem, „Unia ma wyłączną kompetencję do zawierania umów międzynarodowych, jeżeli ich zawarcie zostało przewidziane w akcie ustawodawczym Unii lub jest niezbędne do umożliwienia Unii wykonywania jej wewnętrznych kompetencji lub w zakresie, w jakim ich zawarcie może wpływać na wspólne zasady lub zmieniać ich zakres.”

Pytanie o kompetencje wewnętrzne oraz wpływ umowy międzynarodowej na wspólne zasady wymaga szczegółowego porównania dziedzin uregulowanych umową, a prawem Unii. W kontekście procesu negocjacyjnego Konwencji Rady Europy o ochronie praw organizacji nadawczych, Trybunał podkreślił, iż dyskutowana materia należy do dziedziny, która w znacznej mierze uregulowana została przepisami unijnymi, a negocjacje mogły naruszyć wspólne zasady Unii lub zmienić ich zakres (w tym miejscu warto odwołać się do dyrektyw nr: 93/83/EWG z dnia 27 września 1993 r. w sprawie koordynacji niektórych zasad dotyczących prawa autorskiego oraz praw pokrewnych stosowanych w odniesieniu do przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogą kablową, 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, 2006/115/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualne, 2006/116/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych).

Kompetencja wyłączna do zawarcia Konwencji mogła również zostać wyprowadzona z art. 207 ust. 1 TFUE, jakkolwiek zarzut jego naruszenia nie został podniesiony w sformułowanej przez Komisję skardze. Możliwość uznania, że UE posiada kompetencję wyłączną na podstawie art. 207 ust. 1 TFUE jasno wskazuje jak szerokie spektrum zagadnień wchodzi w zakres „handlowych aspektów własności intelektualnej”  (TS zakwalifikował wszystkie normy zawarte w porozumieniu TRIPS jako takie, które mają konkretny związek z międzynarodową wymianą handlową – TRIPS natomiast obejmuje swym zakresem problematykę ochrony praw organizacji nadawczych).

Powyższe budzi obawy o możliwość marginalizacji roli państw członkowskich poprzez dokonywanie „harmonizacji” prawa na poziomie Unii Europejskiej przy wykorzystaniu umów międzynarodowych (z pominięciem klasycznych instrumentów tworzenia prawa w ramach organizacji), w szczególności ryzyko kształtowania w powyżej opisany sposób takich aspektów prawa własności intelektualnej (w tym związanych z działalnością mediów), które z perspektywy państw członkowskich pozostają wysoce kontrowersyjne.

Szerzej nt. kompetencji wyłącznych UE w obszarze prawa autorskiego, przy szczególnym uwzględnieniu wykładni art. 207 ust. 1 TFUE por. A. Wilińska-Zelek, M. Malaga, „Handlowe” i „niehandlowe” aspekty prawa autorskiego – konsekwencje problemów wyznaczania linii demarkacyjnej, „Themis Polska Nova” (tekst przyjęty do publikacji).