Przedstawiamy opracowanie p. Kamili Michalskiej, podsumowujące najważniejsze zmiany wprowadzone "dużą" nowelizacją prawa autorskiego. 

W ostatnim czasie resort kultury przygotował „dużą nowelizację” prawa autorskiego aby dostosować polskie przepisy do prawa unijnego oraz zapewnić najszerszy i najłatwiejszy dostęp do utworów i przedmiotów praw pokrewnych. 11.09.2015r. Sejm przyjął poprawki Senatu do ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy o grach hazardowych.  Przepisy przejściowe przewidują, że znaczna część ustawy wejdzie w życie w ciągu miesiąca od dnia ogłoszenia, kilka przepisów będzie obowiązywało od 1 stycznia 2016r. Ustawa jest najpoważniejszym od 10 lat projektem nowelizacji prawa autorskiego w Polsce.

Wspomniana nowelizacja dotyczy regulacji w sprawie:

–    możliwości korzystania z utworów osieroconych oraz niedostępnych w handlu

–    zmian w zakresie dozwolonego użytku publicznego

–    wprowadzenia wynagrodzenia dla twórców za tzw. wypożyczenia biblioteczne

–    zniesienia opłat związanych z korzystaniem z utworów znajdujących się w domenie publicznej.

Dozwolony użytek to sytuacja, w której prawo pozwala korzystać z cudzej twórczości bez zgody autora i bez zapłaty wynagrodzenia. Oznacza prawo do zacytowania dzieła i wykorzystania go w procesie nauczania. Nowelizacja w tym zakresie dotyczy korzystania z dozwolonego użytku, który będzie także możliwy w ramach e-learningu, adresowanego do określonej, zamkniętej grupy osób. Instytucja naukowa będzie miała możliwość zorganizowania kursu online, ale tylko dla wybranej grupy osób. Nadal jednak to prawo będzie przysługiwało instytucjom oświatowym, w tym zakresie nie następują zmiany.

Nowelizacja daje także możliwość tworzenia cyfrowych kopii w celu uzupełnienia, zachowania i ochrony własnych zbiorów oraz wykorzystania utworów w sposób niezamierzony i niestanowiący istotnej części przekazu. Udogodnienia dotyczą korzystania z tzw. prawa cytatu i z utworu w ramach parodii, karykatury, pastiszu.

Kolejne zmiany dotyczą wprowadzenia wynagrodzenia dla m. in. autorów za wypożyczenie ich utworów przez biblioteki publiczne. Takie wynagrodzenie będą mogli uzyskać twórcy utworów wyrażonych słowem, powstałych i opublikowanych w języku polskim, tłumacze utworów na język polski, twórcy utworów plastycznych i fotograficznych, a także wydawcy. Wypłatą takich wynagrodzeń będą zajmować się organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

Wynagrodzenie za udostępnienie utworów przez biblioteki publiczne wynika z prawa europejskiego.

Kolejną kwestią podlegającą nowelizacji jest korzystanie z utworów osieroconych, czyli wyłączonych z użytkowania ze względu na brak możliwości skontaktowania się z uprawnionym w celu uzyskania zgody na korzystanie, ponieważ ich twórcy są nieznani albo nie można określić miejsca ich pobytu; także utworów niedostępnych w handlu - które nadal są chronione prawami autorskimi, ale nie są już dostępne na rynku, gdyż właściciele nie publikują nowych wydań, a wydania wcześniejsze nie są dostępne. Nowelizacja ma umożliwić korzystanie z utworów niedostępnych w obrocie handlowym przez archiwa, instytucje oświatowe, uczelnie, jednostki naukowe, instytucje kultury. Te podmioty będą mogły utwory digitalizować, udostępniać w internecie na podstawie umowy licencyjnej zawartej z organizacją zbiorowego zarządzania.

Poprzez ułatwienie licencjonowania będzie łatwiejszy dostęp do dzieł out of commerce, czyli takich, których nie można kupić w tradycyjnym obrocie i w internecie.

Ważną zmianą jest też ułatwienie publikowania utworów nieobjętych ochroną prawnoautorską. W tej sferze zostanie zniesiony obowiązek odprowadzania 5% przychodów na Fundusz Promocji Twórczości, który zostanie zlikwidowany.

Kamila Michalska