Publikujemy streszczenie ciekawego wyroku SN z dnia 10 lipca 2014 r. dot. kryteriów kwalifikacji utworu jako utworu inspirowanego.

 

Teza: Zaczerpnięcie tylko samego wątku cudzego utworu nie wymaga zgody autora dzieła inspirującego, ponieważ istotą utworu inspirowanego jest właśnie jego powstanie w wyniku pobudki twórczej dostarczonej przez utwór inspirujący. Poszczególne elementy utworu inspirującego mogą się pojawić i być rozpoznawalne w utworze inspirowanym, ale nie mogą w nim dominować. Mają być tylko emocjonalnym i intelektualnym impulsem. Kryterium rozgraniczającym jest tutaj to, żeby o charakterze nowopowstałego dzieła decydowały jego własne elementy, a nie te zaczerpnięte z utworu inspirującego. Zapożyczenie bohatera z innego dzieła klasyfikuje utwór jako inspirowany cudzym dziełem, chyba, że przejęcie ma miejsce w dziele inkorporującym.

 

W sprawie numer 1160540 w sądzie zasiedli: SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca), SSN Jan Górowski i SSN Grzegorz Misiurek.

 

Sąd najwyższy po posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej, 10.07.2014 oddalił skargę kasacyjną z 16.04.2014 i zasądził od wszystkich powodów 1980 zł kosztów postępowania kasacyjnego na rzecz pozwanej spółki i interwenienta ubocznego.

Sąd podjął taką decyzję, że powodom nie należy się zapłata ani zobowiązanie za naruszenie przez pozwanego ich praw majątkowych do ich scenariusza telewizyjnego, ponieważ pozwany w filmach reklamowych były jedynie inspirowane postacią a nie stanowiły utworów zależnych.

Doszło tam jedynie do zapożyczenia ogólnego pomysłu i kilku cech bohaterki, ale te skojarzenia są jedynie inspiracją dozwoloną.

Apelację od tego wyroku oddalił Sąd Apelacyjny, bo chociaż powodowie rozszerzyli powództwo o żądanie zobowiązania pozwanego do wydania korzyści uzyskanych z eksploatacji spornych reklam, to nie doszło do skutecznej zmiany powództwa, więc granice orzekania i powagi rzeczy osądzonej odnoszą się tylko, do tych zawartych w pozwie.

Sąd odwoławczy stwierdził, że powództwo oddalono, bo uznano utwór za inspirowany, czyli samoistny. Sąd Administracyjny uzasadnił to tym, że w reklamach pozwanego nie miało miejsce naruszenie integralności utworu powodów. Sama idea połączenia określonych słów  i wykorzystanie ich w ściśle określonym celu nie podlega ochronie prawa autorskiego, bo jest tylko inspiracją.

Sąd drugiej instancji (Sąd Okręgowy) zdecydował, że utwory reklamowe pozwanego są utworami inspirowanymi, ponieważ przy inspiracji cudzym pomysłem i stworzeniu nowej treści nowego dzieła, nie tworzy się opracowania dzieła już istniejącego, ale tworzy nowy, oryginalny utwór.

Według sądu odwoławczego na ochronę zasługuje jedynie „sposób wyrażenia”, a reszta elementów to domena publiczna, nie objęte prawami wyłącznymi. Pozwany stworzył krótkie oryginalne fabuły, wiec mimo inspiracji postacią powstał utwór samodzielny. Powodowie zaskarżyli w całości wyrok Sądu Apelacyjnego, opierając skargę kasacyjną na obu ustawowych podstawach.

 

Zarzuty błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania odnoszą się do następujących przepisów prawa materialnego:

- art. 1 ust. 1 i 2 Prawa Autorskiego, mówiący, że oryginalny wątek nie podlega ochronie autorsko prawnej, bo jest krótką jednostką słowną  

- art. 1 ust. 1 PrAut, art. 2 ust. 1 oraz art. 2 ust. 4  mówiące o tym, że filmy pozwanego były utworem inspirowanym pojedynczymi elementami utworu powodów

- art. 2 ust. 2, art. 16 oraz art. 17 PrAut - przez ich niezastosowanie w sytuacji naruszenia przez pozwanego przysługujących powodom majątkowych i osobistych praw autorskich.

 

-  art. 193 § 1 i § 2¹ KPC, art. 187 art. 15 KSCU,  art. 352 KPC , art. 176 ust. 1 Konstytucji, art. 735 § 1KPC oraz 737- uzasadniono błędnym przyjęciem, że nie doszło do rozszerzenia powództwa

 

- art. 328 § 2 KPC - sporządzenie wewnętrznie sprzecznego uzasadnienia wyroku, sporządzonego przez Sąd I instancji. Interwenient uboczny wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania kasacyjnego. Pozwany wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej w części dotyczącej wyroku Sądu Apelacyjnego oraz o jej odrzucenie w części dotyczącej wyroku Sądu Okręgowego i o przyznanie pozwanemu kosztów postępowania kasacyjnego. Jednak sąd Najwyższy zdecydował, że skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie.

 

art. 278 KPC, art. 217 § 1 i 2 KPC i art. 382 KPC -  Brak przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego, nawet gdyby taka potrzeba zachodziła w sprawie. Biegły mógłby ewentualnie uzasadniać zarzut naruszenia art. 232 zd. drugie KPC, gdyby zachodziły podstawy do jego zastosowania .Skarżący nie zarzucili jednak naruszenia tego przepisu.

Sąd Apelacyjny uznał, że brak jest podstaw do dopuszczenia dowodu z opinii biegłego, ponieważ nie była ona niezbędna Sądowi.

art. 384 KPC- zarzut naruszenia tego artykułu był bezzasadny bo Sąd odwoławczy ani nie uchylił, ani nie zmienił wyroku na niekorzyść strony powodowej wnoszącej apelację

 

art. 193 § 1 i § 2¹ KPC,  art. 384 KPC i art. 382 KPC - nieuzasadniony zarzut naruszenia  ponieważ hipotetyczne nawet założenie naruszenia przepisu art. 193 § 1 i § 2¹ KPC nie mogłoby mieć istotnego wpływu na wynik sprawy. Sąd Apelacyjny uznał za bezskuteczne  rozszerzenie powództwa o żądanie wydania korzyści uzyskanych w związku z eksploatacją spornych reklam. Sąd stwierdził, że granice orzekania odnoszą się do treści żądań zawartych w pozwie.

 

art. 328 § 2 KPC – nieuzasadniony zarzut naruszenia, ponieważ powodowie uzasadnili go wadliwościami uzasadnienia wyroku Sądu pierwszej instancji, a nie uzasadnienia wyroku Sądu odwoławczego. W takiej sytuacji należało ocenić stan faktyczny odnosząc się do orzeczenia sądu drugiej instancji.

 

- art. 1 ust. 1 i 2 i art. 2 ust. 1 i ust. 4 PrAut - zarzuty naruszenia przepisów  przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skład orzekający Sądu Najwyższego ocenił jako niezasadne.

 

Sąd Apelacyjny zakwalifikował film reklamowy pozwanego jako stanowiących samodzielny utwór,  inspirowany jedynie serialem filmowym. Za zasadnicze kryterium odróżniające utwór inspirowany od utworu zależnego, będącego opracowaniem, przyjmuje się takie twórcze zmodyfikowanie elementów dzieła inspirującego, że o charakterze dzieła inspirowanego decydują już jego własne, indywidualne elementy, a nie elementy przejęte.

W rozumieniu art. 2 ust. 1 PrAut. - Ochronie podlega nie temat, lecz jego indywidualizacja. Zaczerpnięcie tylko samego wątku cudzego utworu nie wymaga zgody autora dzieła inspirującego, bo ma on służyć tylko inspiracji. Elementy mogą być w dziele inspirowanym rozpoznawalne , ale nie mogą dominować. Samo zapożyczenie postaci kwalifikuje utwór jako inspirowany, chyba, że przejęcie to stanowi zasadniczą istotę dzieła inkorporującego, do czego Sąd Apelacyjny nie znalazł jednak podstaw w ustalonym stanie faktycznym sprawy.

 

Ewa Wojtkowiak